Fragmenty:

Osobliwe czynniki - historyczne, geopolityczne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, obiektywne i subiektywne - sprawiły, że to właśnie między Odrą i Bugiem "okrągły stół" przyniósł przełom, który otwierał unikalne (i wzorcowe) w skali świata, wszak pokojowe przeobrażenia. Generalnie wzorzec polski okazał się dla "jesieni narodów" (1989 r.) przeważający, zachęcając do posługiwania się pojęciem "aksamitna rewolucja".

W Polsce zrodziła się sytuacja, zaskakująca zarówno ludzi-aktorów polityki, jak i jej badaczy. Wyrastając z konstruktywnego rozwiązania konfliktu, które charakteryzowało "okrągły stół", symbolizowała "unikatowy" - pozbawiony gwałtowności - sposób oraz perspektywę zmiany formacyjnej, mającej znamiona rewolucji, tj. jakościowej zmiany systemu społeczno-ekonomicznego i politycznego.

Dwa wydarzenia spinają symboliczną klamrą rok 1989. Pierwsze - to obrady "okrągłego stołu", które otwierały proces liberalizacji i demokratyzacji życia publicznego oraz fundamentalnych zmian ustrojowych. Drugie - to konstytucyjne zwieńczenie dokonanych przeobrażeń w ładzie gospodarczym i politycznym, wyznaczające kierunek kontynuacji. Rok 1989 za sprawą praktyki oraz zasadniczych decyzji, dzielił, ale jednocześnie połączył dwie niejako przeciwstawne epoki.

Pierwszą fazę "wielkiej zmiany" wypełniły wysiłki głównych sił politycznych dążących do wyzyskania kontraktu "okrągłego stołu". W czasie zamkniętym wyborami do parlamentu obie formacje polityczne stanęły do walki, której jednak wynik był przesądzony przez nastawienie większości społeczeństwa. Odwróciło się ono od znanej sobie wersji socjalizmu, cofając dotychczasowej ekipie legitymację do sprawowania rządów.

Fazę następną kończyło objęcie stanowiska premiera przez człowieka "Solidarności", która poczęła skutecznie wypełniać próżnię po tracącej atrakcyjność PZPR oraz przejmować jej rolę w systemie politycznym, jednocześnie odchodząc od podstawowych wartości, którym deklaratywnie pozostała wierną. Jej stosunek do objęcia władzy podlegał przemianom: od negacji poprzez "przeczekanie", wzmagające się poczucie rosnącej siły (wybory prezydenta), sabotowanie "pezetpeerowskiej" misji powołania rządu po skonstatowanie, że powstały wystarczająco korzystne przesłanki, by bezpośrednio "zmierzyć się" z władzą.

Wreszcie faza trzecia, to czas likwidacji - pod kierownictwem związku, udatnie grającego rolę polityczną i ujawniającego w niej ważne walory (elastyczność, ale i bezwzględność, zdolność definiowania rzeczywistych szans oraz przewidywania rozwoju sytuacji) - podstawowych filarów realnego socjalizmu: gospodarki centralnie sterowanej, kierowniczej roli partii marksistowsko-leninowskiej oraz "internacjonalizmu socjalistycznego" w polityce zagranicznej.